ام اس چیست؟|علائم و روش های درمان آن

تعریف ام اس

یک بیماری خود ایمنی که در آن سیستم ایمنی به سلول های خودی حمله میکند. و دچار اختلال در عملکرد آن می‌شود این بیماری یک بیماری ناتوان کننده است که سلول‌های ایمنی به غلاف میلین سلول‌های عصبی( یعنی لایه محافظ اطراف آن سلول) حمله می‌کند. این حمله مانع از انتقال پیام عصبی می‌گردد بنابراین دچار اختلال در انتقال پیام عصبی از یک سلول به سلول دیگر در سیستم عصبی مرکزی یعنی مغز و نخاع می‌گردد که علائم مختلفی دارد.

ام اس در زنان ۳ برابر بیشتر از مردان شیوع دارد.

بیشتر بخوانید : ادراک دیداری مشکلات و روش های درمان آن

علائم ام اس

مشکل در دفع ادرار و مدفوع، خستگی‌های مفرط، مشکلات بینایی شامل دو بینی یا تاری دید ،مشکلات تعادلی، مشکلات تکلم، حالت دست و پا چلفتی بودن اسپاسم و خشکی عضلات و…

به طور کلی گروهی از علائم به صورت اولیه بروز می‌کنند که شامل:

1.  ضعف عضلانی: فرد به صورت کلی و بدون مشکل دچار ضعف عضله شده و انگار توان عضله دربیمار کاهش یافته است.
2. لرزش و ناهماهنگی در دست‌ها و پاها: فرد در انجام حرکات دستی مانند بستن دکمه بستن زیپ گره زدنو… و یا حرکاتی مثل راه رفتن دچار ناهماهنگی و از دست دادن تعادل می‌شود.
3.  علائم بینایی: فرد دچار دو بینی تاری دید و یا ضعیف شدن چشم میشود.
4.  مشکلات حسی در دست‌ها و پاها: این علامت به صورت احساس حالت سوزن سوزن شدن گزگز و غیره ایجاد می‌شود.

موارد فوق گروهی از علائم اولیه بیماری ام اس می‌باشد و فرد در صورت مشاهده چنین علائمی در خود می‌بایست توسط پزشک متخصص مغز و اعصاب مورد معاینه قرار بگیرد و ارزیابی‌های کامل به وسیله تصویربرداری مغز و نخاع یا آزمایش‌های مرتبط انجام شود.

مراحل تشخیص ام اس

1- آزمایش خون: مرحله اول در تشخیص می‌باشد که به طور معمول مستقیماً ام اس را تشخیص قطعی نمی‌دهد اما می‌تواند با رد کردن عوامل دیگر پزشک را به تشخیص ام اس نزدیک‌تر کند.

گروهی از این بیماری‌ها که ممکن است علائمی شبیه ام اس داشته باشند شامل سیفلیس ،مشکلات ژنتیکی ،بیماری لایم و HIV باشد.

2- ام آر آی : MRI دقیق ترین راه برای تشخیص ام اس چرا که به علت حساسیت بالا و دقت زیاد باعث کوتاه شدن پروسه تشخیص میشود؛ در حدود ۹۵٪ افراد با کمک ام آر آی تشخیص نهایی ام اس را دریافت میکنند.

در این تصویر برداری با توجه به پلاک های موجود در تصویر ام آر آی در نخاع یا مغز تشخیص نهایی ام اس اتخاذ میشود.

3- برداشتن مایع CFS در این روش مایع نخاعی با استفاده از یک سوزن استخراج میشود و نمونه استخراج شده جهت تشخیص و معاینه وضعیت آن در سیستم عصبی مرکزی به پزشک متخصص ارجاع داده می شود.

بیشتر بخوانید: اختلال بیش فعالی، علت بوجود آمدن و انواع آن

انواع ام اس

1. عود کننده و فروکش کننده
2. عود کننده پیشرونده
3. پیشرونده اولیه
4.  پیشرونده ثانویه

• عود کننده و فروکش کننده : این نوع شایع ترین نوع از ام اس است که حدود ۸۰٪ تا ۹۰٪ بیماران را شامل میشود ؛ علائم آن معمولا از قبل از ۳۰ سالگی شروع میشود.

_دوره های التهاب فعال در مغز یا نخاع همراه است . وقتی حملات ام اس در این بیماران ایجاد شود علائم تشدید میشوند و پس از پایان این حملات علائم بیمار کم میشود که دوره های آرام بین حملات را وضعیت بهبودی مینامند.

_زمان هر حمله به طور معمول ۲۴ ساعت است و زمان و مکان خاصی ندارند همچنین این حملات قاعده و نظم مشخصی را پیروی نمیکنند.

• ام اس پیشرونده اولیه : این نوع از ام اس علایم به صورت تدریجی پیشرفت میکنند و دوره های حملات مکرر و فروکش های پس از آن مشاهده نمی شوند.

_این نوع از ام اس حدود ۱۰٪ افراد را درگیر میکند و سن شروع آن معمولا از حدود ۴۰ سالگی است.

_درگیری های این بیماران بیشتر در ناحیه نخاع از سیستم عصبی مرکزی است و علایم اندام تحتانی بیشتر مشاهده میشود.

_این علائم به صورت ضعف و اسپاسم در پاها و مشکلات حسی آن است.لازم به ذکر است که مشکلات بینایی در این نوع ام اس به ندرت مشاهده میشود.

• ام اس پیشرونده ثانویه: این نوع از بیماری معمولا در ابتدا به صورت MS عود کننده و فروکش کننده خود را نشان میدهد اما علائم به تدریج کاهش میابد و با کاهش حملات مراجع پیشرفت خوبی بدست می آورد.

_شیوع این نوع از بیماری کمتر از عود و فروکش کننده و پیش رونده اولیه است.

• عود کننده پیشرونده یا پیشرونده وخیم: در این نوع از ام اس؛ بیماری همواره در حال پیشرفت است و حملات و عود ها مکرر اتفاق می افتد که بد ترین نوع از ام اس میباشد.

بیشتر بخوانید: سنجش ورود به مدرسه، هدف و آیتم های مورد ارزیابی در آن

علل ابتلا به ام اس (MS)

هنوز علت دقیقی برای ابتلا به این بیماری به دست نیامده اما به طور کلی برخی عوامل می‌توانند در ابتلا به این بیماری نقش ایفا کنند.

• سیستم ایمنی: اختلال عملکردی سیستم ایمنی و حمله آن به غلاف میلین سلول‌های عصبی عامل ایجاد ام اس است که این اختلال و نقص عملکرد در این سیستم است که در هنگام حمله ی باکتری‌ها یا ویروس ها به  بدن سیستم ایمنی بدن تحریک شده باکتری‌ها و ویروس‌ها به سلول‌های عصبی خودی نیز حمله می‌کنند و این حمله‌ها سبب ایجاد علائم بیماری ام اس می‌گردد.
• محیط و جغرافیا: مبحث بسیار جالب درباره این بیماری این است که شیوع آن در محیط‌های مختلف و همچنین نژادهای مختلف متفاوت است به طور مثال در سیاه پوستان بسیار کمتر از سفید پوستان دیده شده است و همچنین در مناطقی نظیر محیط‌های استوایی شیوع آن محدودتر از محیط‌های دیگر گزارش شده است.
• ژنتیک: شیوع آین بیماری در اقوام بیشتر است و درباره ارثی بودن این بیماری هنوز به اطلاعات دقیقی نرسیده اند اما میزان شیوع آن در اقوام دوقلوها و … ریسک و خطر بیشتری دارد.

_دو علامت بسیار مهم در ام اس خستگی و گرما است.

• خستگی: علت کاملی درباره خستگی بیش از حد بیماران ام اس وجود ندارد اما گروهی از عوامل وجود دارند که میتواند باعث خستگی در این بیماران شود.

مثلا فعالیت سیستم ایمنی و کارکردن بیش از حد معمول مغز که احتمالا عامل اصلی خستگی در این افراد است.

خستگی میتواند عارضه های مختلفی داشته باشد که شامل:

((درد ، اضطراب ، کم خونی، مشکلات خواب، افسردگی ، اضافه وزن، کم کاری تیروئید ، دیابت و …))

• گرما: علت اصلی تشدید علائم در گرما این است که افزایش دمای بدن باعث ایجاد اختلال در انتقال پیام های عصبی میشود به خصوص این که سلول های عصبی دچار آسیب نیز شده باشند که این آسیب موجب انتقال اشتباه پیام های عصبی؛ تاخیر در انتقال پیام و موارد دیگر می شود.

_البته اختلالات با کاهش دمای بدن کاهش میابد.

مدیریت گرما : فرد بیمار همواره باید مراقب دمای بدن خود باشد و اجازه ی گرم شدن بیش هز اندازه را به بدنش ندهد؛میبایست با حضور در محیط های دارای تهویه، دوش آب خنک ، نوشیدن مایعات خنک ، عدم استفاده از لباس های ضخیم و گرم و … مانع از بالا رفتن دمای بدن خود بشود.

بیشتر بخوانید: اوتیسم، عملکرد کاری و ملاک های تشخیص اوتیسم

روش های درمان ام اس

در حال حاضر درمان قطعی برای ام اس یافت نشده و هدف مدیریت حملات و جلو گیری از کاهش توانایی های فرد و بالا بردن سطح استقلال وی است.

1_دارو درمانی با سه هدف انجام میشود:

1. دارو هایی برای کنترل حملات
2. دارو های کنترل کننده علائم
3.  دارو های کنترل کننده سیر بیماری

همچنین برخی دارو ها با هدف کاهش اسپاسم ، کاهش خستگی،  مشکلات بینایی، اختلالات حسی و … تجویز میشنود.

2_توانبخشی:

رویکرد های توانبخشی در مرکز گفتاردرمانی و کاردرمانی افرا با بهره گیری از افراد متخصص در این دو زمینه با هدف بازتوانی حرکتی، گفتاری و… در بیماران ام اس اجرا میشود.

3_کاردرمانی:

همانطور که گفته شد ضعف عضلانی و اسپاسم از مهم ترین علائم ام اس میباشد که کاردرمانی نقش به سزایی در کنترل این علائم دارد.

ما در مرکز کاردرمانی افرا ورامین با بهره گیری از افراد متخصص در زمینه ی کاردرمانی برنامه منظم و منسجم کاردرمانی را به این افراد ارائه خواهیم داد.

_دو مرحله ی مهم در توانبخشی این بیماران ؛ استفاده از کشش عضلانی منظم و با برنامه به همراه تقویت عضلات است.

_ضعف در عضلات دست ها و پاها موجب ناتوانی بیمار در تعادل ، راه رفتن ، ایستادن ، مشکلات عملکردی دست (بستن دکمه و زیپ ، خودکار به دست گرفتن ، گره زدن، برداشتن اشیای کوچک و…) و دیگر موارد میگردد.

یکی دیگر از مواردی که در ام اس دچار مشکل میشود کاهش ثبات عضلات کف لگن و ایجاد مشکلات مثانه است ؛ بی اختیاری ادرار ، تکرر ادرار ، شب ادراری ، عدم احساس تخلیه مثانه و … از علائم مشکلات مثانه در ام اس است.

یکی از راه های کاهش این علائم؛ استفاده از کاردرمانی جهت تقویت عضلانی کف لگن مثل تمرینات کگل است.

نحوه ی انجام تمرینات کگل به این صورت است که ابتدا عضلات کف لگن را به مدت ۵ ثانیه به انقباض در میآورید بطوری که گویی آنها را سفت کرده و مانع از ادرار کردن میشوید سپس آنها را ریلکس کرده به حالت آرامش در می آورید؛ این ورزش بطور متناوب در طول شبانه روز انجام شود.

بیشتر بخوانید: اختلال یادگیری ویژگی ها و راه های درمان آن