توجه چیست؟
هر لحظه اطلاعات زیادی توسط حواس پنجگانه وارد مغز می‌شوند؛ اما تنها اطلاعات خاصی که از اهمیت بیشتری برخوردار باشند مورد پردازش قرار می‌گیرند و اطلاعات دیگر نادیده گرفته می‌شوند و مورد پردازش قرار نمی‌گیرند. به این فرایند شناختی توجه می‌گوییم.
شاید وقتی در حال انجام یک فعالیت هستید مثلاً هنگام انجام تکالیف مدرسه صدای موتور و یا ماشین از محیط بیرون از طریق سیستم دریافت شنیداری وارد مغز ما شده باشد اما به آن توجهی نداریم و گاهاً حتی متوجه وجود آن صدا نمی‌شویم با وجود آنکه آن صدا توسط سیستم شنوایی ما شنیده شده است.در واقع به آن صدا توجهی نشده است.این نمونه ای از فعالیت توجه در زندگی روزمره ما می باشد.
توجه از چنان اهمیتی برخوردار است که ما برای انجام تمام فعالیت‌های زندگی خود به آن نیاز داریم اما نکته‌ای که حائز اهمیت می‌باشد این است که هر یک از فعالیت‌ها ممکن است نوع خاصی از توجه را نیاز داشته باشد.
اگر در توجه مشکلی وجود داشته باشد بسیاری از فعالیت‌ها را در هر سنی دچار اختلال میکند و حتی اگر فرد از بهره هوشی خوبی برخوردار باشد نمی‌تواند به درستی از آن استفاده کند و در انجام وظایف خود با مشکل روبرو خواهد بود.
بیشتر بخوانید : تعریف آفازی|علت شناسی گونه ها و روش بهبود آن
در چه کودکانی نقص در سیستم توجهی را می‌بینیم؟
کودکان زیادی هستند که ممکن است نقص در سیستم توجهی را در هر سطحی داشته باشند. ممکن است هنگام انجام فعالیت‌های روزمره کودکان متوجه کمبود توجه و به اصطلاح حواس پرتی آنان شده باشیم به عنوان مثال اکثر وسایل خود را گم میکند،وقتی کاری را به آنها میسپارید نصفه نیمه و ناقص انجام میدهند،فعالیت ها را تا انتها انجام نمیدهند و آنها را نیمه کاره رها میکنند، در دروس خود دچار بی دقتی هستند و….
اگر در سنین پایین اقدام به درمان توجه و تمرکز کنیم به طور قابل توجهی بهبود می‌یابد.
سطوح مختلف توجه باید توسط یک متخصص مورد ارزیابی و درمان قرار گیرد.
کودکانی که در ادامه نام می‌بریم نیازمند ارزیابی و مداخله درمانی در زمینه توجه می‌باشند:
１) کودکان بیش‌فعال
２) کودکان اختلال یادگیری
３) کودکان اتیسم
４) کودکان تاخیر رشدی
５) کودکان کم توان ذهنی
６) کودکان سندروم داون
بیشتر بخوانید: تعریف پارکینسون،علائم و سن بروز این بیماری
انواع توجه
در مجموع دو نوع توجه وجود دارد:
１) توجه غیر ارادی: این نوع توجه را می‌توان اینگونه تعریف کرد که وقتی محرکی با شدت و به صورت ناگهانی توجه ما را برمی‌انگیزد. به طور مثال وقتی صدای محکم بسته شدن در اتاق را می‌شنویم ناگهان توجه ما به صدا جلب می‌شود و نسبت به صدا واکنش نشان می‌دهیم.
２) توجه ارادی: این نوع توجه به خواست فرد صورت می‌گوید ولی نوع آن با توجه به فعالیت مورد نظر متفاوت می‌باشد.
باید توجه داشته باشیم که معمولاً این دو نوع توجه همراه هم صورت می‌پذیرند و با یکدیگر همپوشانی و تعامل دارند.
انواع توجه ارادی
１) توجه پایدار:
توجه پایدار را می‌توان اینگونه تعریف کرد توانایی توجه مستمر بر روی یک فعالیت طی یک مدت زمان بدون اینکه توجه ما از روی فعالیت از بین برود. پایداری توجه همان تمرکز است که اصطلاح آن را بارها شنیده‌اید. هنگامی که به طور مداوم روی یک فعالیت توجه دارید در واقع شما روی آن فعالیت متمرکز هستید. برای انجام بسیاری از فعالیت‌ها به پایداری توجه نیازمندیم به عنوان مثال وقتی می‌خواهیم یک کتابی را بخوانیم،هنگام فیلم دیدن، نقاشی کشیدن و یا گوش کردن به یک سخنرانی به پایداری توجه نیاز داریم.
اگر در پایداری توجه نقص وجود داشته باشد نمی‌توان یک فعالیت را به طور کامل انجام داد و دائم از یک کار به سمت کار دیگری می‌رویم و کارها را نیمه رها می‌کنیم. زمانی می‌توان گفت پایداری توجه وجود دارد که ما بتوانیم به طولانی از محرک‌های هدف پاسخ دهیم و از پاسخ دادن به محرک‌های غیر هدف خودداری کنیم.
میانگین طول توجه پایدار در کودکان:
۷ دقیقه برای افراد ۲ ساله
۹ دقیقه برای افراد ۳ ساله
۱۲ دقیقه برای افراد ۴ ساله
۱۴ دقیقه برای افراد ۵ ساله
２) توجه انتخابی selective attention
ببینم توانایی انتخاب یک موضوع از بین سایر موضوعات یا انتخاب محرکی از بین اطلاعات موجود بدون اینکه محرک‌های دیگر باعث پرت شدن توجه شوند. هر روزه ما در معرض دریافت اطلاعات مختلفی از محیط هستیم اما این مغز ماست که انتخاب میکند به کدام محرک توجه کند و محرک‌های دیگر را نادیده بگیرد به عنوان مثال وقتی شما در مترو مشغول صحبت با فرد دیگری هستید با وجود صداهای دیگر اما شما به صحبت‌های فرد مقابل توجه می کنید.
افراد با نقش در این سطح از توجه به راحتی با محرک‌های نامرتبط از فعالیت خود منحرف می‌شوند. محرک‌های نامربوط بیرونی ناشی از صدا و فعالیت‌های خارجی باشد و یا درونی و ناشی از افکار و مشغولیت‌های ذهنی ما باشد.
از نمونه‌های مشکل در این سطح از توجه می‌توان به افرادی که در یک محیط پر از محرک و شلوغ قادر به اجرای فعالیت خود نیستند اشاره کرد مثل کودکانی که هنگام روشن بودن تلویزیون قادر به انجام تکالیف خود نیستند.
بیشتر بخوانید: اسکولیوز چیست؟ علائم و راه های درمان آن
３) توجه انتقالی یا متناوب Alternating attention
این سطح از توجه، ظرفیت انعطاف پذیری ذهنی است که به افراد اجازه می‌دهد توجهشان را انتقال داده و بین فعالیت‌هایی که نیازهای شناختی متفاوت دارند جابجا شود.
این نوع از توجه اغلب در زندگی روزمره بسیار مورد نیاز است مثلاً دانش آموزی که باید بین گوش دادن به درس و یادداشت برداشتن جابجا شود. یا هنگامی که می‌خواهید از روی یک دستورالعمل نوشته شده مرحله به مرحله کاری را انجام دهید یا حتی وقتی که می‌خواهید اطلاعاتی را از کاغذ وارد کامپیوتر کرده و تایپ کنید درهمه این فعالیت‌ها به توجه انتقالی نیازمند هستیم.
افرادی که در این سطح از توجه مشکل دارند برای شروع تکلیف جدید نیازمند سرنخ بیشتری می‌باشند.
４) توجه تقسیم شده divided attention
این توجه را می‌توان اینگونه تعریف کرد توانایی ادغام چندین محرک به صورت همزمان یعنی بتوانیم همزمان به چند محرک توجه داشته باشیم و پاسخ مناسب دهیم.
این نوع توجه چند وظیفه‌ای نیز گفته می‌شود. در این نوع از توجه بر خلاف توجه انتقالی ما به صورت متناوب از یک کار به کار دیگری مشغول نمی‌شویم بلکه دو یا چند وظیفه را همراه هم انجام می‌دهیم به طور مثال زمانی که رانندگی می‌کنید و با فرد دیگری نیز صحبت می‌کنید، زمانی که آشپزی می‌کنید و گوشی خود را چک می‌کنید و همزمان شعر نیز می‌خوانید،یا هنگام تایپ کردن مطلبی موسیقی گوش می‌دهید و با فرد دیگری صحبت می‌کنید. در تمام این فعالیت‌ها همزمان چند کار را با هم انجام می‌دهید.
این سطح از توجه عالی‌ترین و پیچیده‌ترین نوع از توجه می‌باشد.
اگر کودک شما با مشکلات مربوط به توجه روبرو است تیم تخصصی کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی افرا با داشتن کادری مجرب هرگونه خدمات مورد نیاز در این زمینه( کاردرمانی حسی و درکی _حرکتی، ماساژ درمانی، اتاق تاریک، رویکرد های شناختی و…) را در اختیار شما قرار خواهد داد و به بهبود توجه و تمرکز کودک شما به طور قابل توجهی کمک خواهند کرد.
بیشتر بخوانید: آسیب های شایع دست ها و توانبخشی پس از جراحی
