درمان اختلال دیکته‌ نویسی / عوامل و راهکارهای درمانی این اختلال

اختلال دیکته نویسی چیست؟

اختلال دیکته نویسی یکی از انواع اختلالات یادگیری می‌باشد که در آن فرد در انجام تکالیف تحصیلی و یادگیری در زمینه نوشتن با مشکل روبرو می‌شود . تحقیقات این مشکل ناشی از عوامل عصب شناختی و ضعف در کارکردهای اجرایی می‌باشد.

بیشتر بخوانید: ضعف در دیکته نویسی| علل و مشکلات آن

عوامل و مهارت‌های مورد نیاز برای دیکته نویسی مناسب

برای اینکه کودک بتواند به درستی بنویسد باید مغز اطلاعات را دریافت، پردازش و ذخیره‌سازی کند سپس به آنها پاسخ مناسب بدهد.

این مهارت‌ها برای موفقیت در مدرسه و کار و انطباق با شرایط زندگی ضروری هستند. مهارت‌هایی همچون:

• ادراک شنیداری که شامل حافظه شنیداری ،تمیز شنیداری و فهم کلامی می‌باشد.
• ادراک دیداری شامل حافظه بینایی، حافظه توالی بینایی، اکمال دیداری، تمیز دیداری، تشخیص شکل از زمینه و
• ثبات شکل
• حافظه کاری
• توجه و تمرکز
• بازداری پاسخ
• برنامه‌ریزی
• سرعت پردازش

 

• عوامل فیزیکی شامل قدرت عضلات دست، یکپارچگی حسی ،پوزیشن مناسب حین نوشتن ،نحوه گرفتن مداد،میز و صندلی مناسب ،استراحت خوب و کافی.
•  عوامل آموزشی شامل نحوه تدریس مناسب، تکرار و تمرین به میزان کافی و استفاده از ابزارهای آموزشی.

تمام مهارت‌های مورد نیاز برای نوشتن خوب توسط کاردرمانگر بررسی و ارزیابی می‌شود ودر صورت وجود مشکل در هر قسمت مورد درمان قرار می‌گیرد.

بیشتر بخوانید: تعریف دیجیتال بیبی | تشخیص علائم و مدیریت آن

در این بخش راهکارهای مناسبی جهت بهبود و درمان اختلال دیکته نویسی ارائه می‌شود:

 

• تسهیل شناخت حروف

باید از شناخت کامل حروف توسط کودک به ویژه در پایه اول ابتدایی مطمئن باشیم تا کودک بتواند بنویسد.

در این قسمت می‌توانیم از داستان‌های گوناگون برای یادگیری حروف و فراموش نکردن آن  توسط کودکان استفاده کنیم به عبارتی از یک کد استفاده کنیم تا کودک بتواند حرف را سریع و به درستی به یاد بیاورد.

مثلاً برای حرف ب می‌توان چنین داستانی را تعریف کرد؛آقای ب توی دستش بادکنک داشت که ناگهان بادکنکش ترکید، در این هنگام حرف ب را محکم ادا کنید و به صورت اغراق آمیز ترکیدن بادکنک را برای کودک تداعی کنید.

• تکالیف مربوط به بهبود ادراک دیداری

در این موارد می‌توانیم از تمرین‌های زیر بهره ببریم:

کپی کردن خطوط مانند نمونه

شکل یا حروف مورد نظر را از بین موارد داده شده پیدا کند

_ تعدادی چوب کبریت را با الگوهای مختلف روی میز بچینید سپس تعدادی چوب کبریت دیگر را در اختیار کودک قرار دهید و بخواهید شبیه شکل شما را درست کند.

_ تعدادی کارت مقوایی درست کرده و روی هر یک از آنها ترکیب‌ها یا حروف‌های مختلفی را بنویسید (از هر کارت ۲تا بنویسید)؛ سپس یک سری از کارت‌ها را به صورت پراکنده و در جهت‌های مختلف روی میز قرار دهید و سری دوم کارت‌ها را در اختیار کودک قرار دهید؛در این هنگام از کودک بخواهید کارت‌های خود را با کارت‌هایی که روی میز قرار داده شده است تطبیق دهد و آنهایی را که نوشته های شبیه به هم دارند کنار هم قرار دهد.

_ چند کارت (۳تا ۷کارت بسته به توانایی کودک) به کودک نشان دهید سپس آنها را پنهان کنید در ادامه از کودک بخواهید بعد از ۵ثانیه آنها را به ترتیب نام ببرد.میتوانید از کارت‌های اشکال، کلمات و یا حروف استفاده کنید.

_ یک یک توالی ۳ تا ۵ تایی از حروف و یا اشکال را به کودک ارائه کنید؛وقتی کودک خوب نگاه کرد آن را پنهان کرده سپس بعد از ۳ثانیه از کودک بخواهید توالی مورد نظر را از بین گزینه‌ها پیدا کند.

بیشتر بخوانید: تعریف آفازی|علت شناسی گونه ها و روش بهبود آن

 

_ ۴ الی ۵ کارت که روی آنها کلمات مختلفی نوشته شده است را تهیه کنید؛ سپس هر کارت را به صورت جدا و مرحله به مرحله به کودک نشان دهید و در محل خاصی از خانه قرار دهید؛بعد از آنکه تمامی کارت‌ها را در قسمتی قرار دادید از کودک بخواهید که به شما بگوید هر کارت را در کجا قرار داده‌اید مثلاً بگوید کلمه شلوار را زیر صندلی گذاشتی….

_ می‌توانید کلماتی را روی کارت‌ها بنویسید  که آنها را در املای خود اشتباه نوشته است.

_ چند اشیا را به ترتیب خاصی می‌چینیم سپس ترتیب را به هم زده و بعد از آن از کودک می‌خواهیم اشیا را با ترتیب اول بچیند.

_ چند کارت حرف و یا کلمه درست کرده(۴تا۷) و به کودک نشان می‌دهیم سپس از کودک می‌خواهیم چشمانش را ببندد و در این حین مکان دو یا سه کارت را تغییر می‌دهیم بعد از آن کودک باید چشمانش را باز کند و به ما بگوید چه کارت‌هایی را جابجا کرده‌ایم.

_ یک سری خطوط و اشکال را در جهت‌های مختلف بکشید سپس از کودک بخواهید مانند شما کپی کند.

بیشتر بخوانید: ارزیابی نقص توجه درکودکان و بررسی انواع توجه

• تکالیف مربوط به بهبود توجه و سرعت پردازش در درمان اختلال دیکته نویسی

_ چند کارت کاغذی تهیه کنید و روی آنها کلماتی را به صورت غلط و درست بنویسید؛از کودک بخواهید کلماتی را که به صورت غلط نوشته شده است را از بین کارت‌ها پیدا کنند و آنها را تصحیح کند.

_ روی یک کاغذ حروف را به صورت پراکنده و درهم بنویسید. سپس از کودک بخواهید اگر بر روی حروف نقطه‌دار زدم تو دست بزن،اگر روی حروف بدون نقطه زدم تو روی پاهایت بزن. می‌توانید از کودک بخواهید در هر بار تعداد نقطه‌های حروف را نیز بگوید. این فعالیت را با سرعت انجام می‌دهیم به عبارتی سریع و پشت سر هم روی حروف می‌زنیم و کودک باید پاسخ مناسب را ارائه دهد.

_ دو تصویر که اختلافات جزئی دارند را به کودک نشان دهید و بخواهید که اختلافات را پیدا کند.

 

_ دو متن مشابه با اختلافات جزئی را به کودک می‌دهیم و از او می‌خواهیم اختلافات دو متن را پیدا کند.

 

• نوشتن املای بدون نقطه

_ متنی را به کودک ارائه دهید و از او بخواهید دور ترکیب یا حروف خاصی مثلاً« با»خط بکشد. برای سخت‌تر شدن این تمرین می‌توانید از او بخواهید هرگاه حرفی با «ای» ترکیب شده بود آن را پیدا کن.

 

• تکالیف مربوط به درمان ادراک شنیداری

_ پشت کودک بایستید و بخواهید فقط با شنیدن صدا تشخیص دهد شما چه کاری انجام داده‌اید و مانند شما حرکات را اجرا کند؛ مثلاً: پا بکوبید،دست بزنید، روی پا ها بزنید، روی شکم بزنید،پا را روی زمین بکشید،کف دست‌ها را به هم بمالید، ناخن‌ها را به هم بزنید و….

_ صدای حیوانات مختلف را پخش کنید و بخواهید تشخیص دهد صدای چه حیوانی را شنیده است.

_ از کودک بخواهید طوری بشیند که پشت آن رو به افراد باشد و هر کسی او را صدا می‌زند تشخیص دهد صدای چه کسی بود و نام او را بلند بگوید.

_ صدای تلویزیون را کم کنید و بعد از کودک بخواهید آنچه را که شنیده است بازگو کند.

_ چهار توپ را در سمتی از خانه قرار دهید و خود کودک در سمت دیگر اتاق باشد؛چهار کلمه به کودک بگویید و از او بخواهید با آوردن هر توپ یکی از کلمات را بگوید.کم کم تعداد کارت‌ها و کلمات را بیشتر می‌کنیم.

_ سه کلمه بی‌ معنی به کودک بگویید و بخواهید بعد از شما تکرار کند.

_ روبروی کودک بنشینید یک کلمه بگویید گ؛کودک باید کلمه شما را به همراه یک کلمه ی دیگر بگوید،سپس در نوبت شما به کلمات قبلی کلمه ی دیگری اضافه کنید و بازگو کنید ؛به همین صورت این روند را تا ۸کلمه ادامه دهید.به مرور بیشتر کنید.

_ به کودک چند دستور حرکتی بدهید و بخواهید به ترتیب آنها را اجرا کند.

• درمان مشکلات آموزشی

این موارد از مشکلات  می‌تواند ناشی از آموزش ناکافی و عدم تکرار و تمرین باشد.

مثلاً در تشخیص نوع «ه_ إ » در آخر کلمات باید به کودک آموزش دهیم که بعد از کلماتی که  آخر آن ها« ه »دارند منتظر شنیدن کلمه دیگری نمی‌باشیم مثل خانه،اما وقتی کلمه ای خود ه ندارد و إ ربط دارد ما بعد از آن منتظر شنیدن یک کلمه ی دیگر هستیم مثلاً خانم مهربان.

مثلاً برای آموزش کلماتی که « ٱ استثنا » دارندمصل نوک یا خورشید می‌توانیم از حافظه دیداری کودک استفاده کنیم. در این هنگام می‌توانید این کلمات را روی کاغذ نوشته و روی دیوار بچسبانید که کودک ان‌ها را دائم ببیند و در خاطر بسپارد. یا می‌توانید هر کلمه را روی کاغذ کوچکی بنویسید با آنها بازی‌ انجام دهید (هر کارت را ببین سپس من برمی‌گردانم تو بگو روی هر کارت چه چیزی نوشته شده است،من کارت کلمات را با ترتیب خاصی می‌چینم سپس ترتیب را به هم می‌زنم تو مانند ترتیب اول بچین).

این تمرین را می‌توان برای کلماتی که «خوا »دارند نیز استفاده کرد.

• تکالیف مربوط به درمان عوامل فیزیکی و نارسانویسی

_ به وضعیت نشستن کودک هنگام نوشتن تکالیف توجه کرده و آنها را اصلاح کنید.او باید بتواند به راحتی روی صندلی بنشیند.ارتفاع میز تحریر باید با صندلی و قد کودک تناسب داشته باشد؛به گونه‌ای که بتواند سائد خود را روی میز قرار دهد.

_ کاغذهای باطله را به کودک بدهید و بخواهید آنها را مچاله کند.

_ به نحوه گرفتن مداد توسط کودک دقت کنید باید با سه انگشت مداد را کنترل کند و مداد را از بالای قسمت تراشیده شده بگیرد.

_ با کودک بازی طناب کشی را انجام دهید.

_ بازی با خمیر بازی؛ بخواهید شکل‌هایی را مانند شما درست کند.

_ می‌توانید از پیچ و مهره استفاده کنید و بخواهید آنها را باز و بسته کند.

_ از کودک بخواهید با هول دادن وسایل آنها را جابجا کند.

_ گره زدن را با کودک تمرین کنید.

_ دستان خود و کودک را روبروی هم قرار دهید و بخواهید هر انگشتی را که تکان دادم و بالا آوردم تو نیز بالا بیاور.

_ خطوطی را روی کاغذ بکشید و از کودک بخواهید آن را قیچی کند.

_ انداختن حلقه دور چوب

_ نخ و مهره

_ بازی بولینگ

_ گرفتن و پرتاب کردن توپ

_ خطوطی مارپیچ را با ماژیک روی تخته بکشید و از کودک بخواهید با انگشت اشاره آنها را پاک کند.

_ بازی پینگ پنگ

_ توپ کوچک را روی قاشق قرار دهید و بخواهید مسیر را با خود ببرد و داخل سبدی که در طرف دیگر اتاق قرار دارد بیاندازد.

• درمان چند حسی

در این روش از چهار حس بینایی ،شنوایی، صوتی و حرکتی برای یادگیری خواندن و نوشتن استفاده می‌شود.

به طور خلاصه شامل موارد زیر می‌شود:معلم کلمه‌ای را روی کاغذ می‌نویسد دانش آموز باید آن را ببیند ،بخواند و آن را با انگشت دنبال کند همزمان معلم نیز آن کلمه را می‌خواند. سپس باید آن کلمه را روی کاغذ دیگری بنویسد و تکرار کند. در این مرحله باید کلمات را از حس و بدون نگاه کردن بنویسد هر کلمه را که درست بنویسد داخل جعبه انداخته می‌شود و بعد از آنها برای داستان نویسی استفاده می‌شود وهر کلمه‌ای را که غلط بنویسد باید مراحل قبل را برایش  تکرار کند. در این روش کودک مرحله‌ای می‌رسد که می‌تواند فقط با نگاه کردن کلمه را یاد بگیرد و بنویسد.

 

مرکز کاردرمانی و گفتار درمانی افرا به صورت دقیق و حرفه‌ای و با داشتن کادری مجرب  به ارزیابی و درمان اختلال دیکته نویسی می‌پردازد.