در مقاله قبلی درباره اختلال یکپارچگی حسی در کودکان صحبت شد و دریافتیم که فردی که دچار اختلال یکپارچگی حسی یا اس آی دی است در پکپارچگی ورودی های حسی به مغز و پاسخ مناسب به آن تحریکات دچار مشکل میشود.
به طور مثال نسبت به بو ها، صدا ها، ارتفاع، لمس، نور، مزه های خاص و … حساس هستند و یا بیش از حد بی تفاوت هستند.
و متوجه شدیم که بیش حسی و کم حسی به چه معنی می‌باشند و فرد چه پاسخ هایی به آن ها میدهد.
در این مقاله به عدم یکپارچگی حسی در تک تک حواس و علائم و راه درمان آن ها خواهیم پرداخت.
بیشتر بخوانید: اختلال یکپارچگی حسی و تشریح مراحل آن
اختلال در حس لامسه
حس لامسه در بسیاری از فعالیت های روزمره زندگی نقش اصلی را دارد مثل پوشیدن لباس ، غذا خوردن، حرکت کردن و …
همچنین این حس گستره وسیعی از سطح بدن را دربرمی‌گیرد پس اهمیت بسیاری در بحث یکپارچگی حسی دارد.
اختلال در این حس باعث اختلال در هر یک از موارد بالا می شود.
اختلال حسی در حس لامسه به دو صورت بیش حسی یا هایپرسنس بودن بودن این حس و یا به صورت کم حسی یا هایپو سنس بودن این حس نمایان میشود.
علائم بیش حسی حس لامسه:
- تنفر از لمس شدن
- کورک علاقه ای به لمس شدن ندارد.
- از بافت های برخی از لباس ها خوشش نمی آید و توانایی تحمل لباس های تنگ و چسبان را ندارد.
- پنجه روی دارند و از گذاشتن پاشنه روی زمین خوششان نمی آید.
- راه رفتن روی سطوح خاصی مثل چمن یا شن برایشان آزار دهنده است .
- از شانه کردن مو ، شستن سر ، اصلاح سر متنفر است.
- از لمس کردن خاک ، گل ، خمیر و … بیزار است.
- از بازی هایی مثل رنگ انگشتی فراری است.
علائم کم حسی حس لامسه :
- علاقه به لمس شدن و بغل کردن دیگران دارد.
- حس درد را به خوبی درک نمی‌کند و بعضا آثار کبودی، قرمزی، تورم و … بدون شکایت از درد در کودک مشاهده میشود.
- بی قراری و تحرک زیاد دارد.
- از دستکاری کردن اشیا لذت می‌برد.
- علاقه به لباس های تنگ دارد.
- بیشتر مواقع نامرتب و کثیف دیده می شود.
- در صورت شدید بودن ، گاز گرفتن خود و یا نیشگون گرفتن توسط خود کودک روی بدنش را انجام میدهد.
اختلال در حس بویایی
حس بویایی یکی دیگر از حواس مهم در مراحل رشدی کودک است که ارتباط تنگاتنگی با حس چشایی دارد.
بیشترین رشد حس بویایی در ۶ ماهه اول زندگی است و پس از آن حدودا تا ۷ الی ۸ سالگی تکامل میابد.
بیش حسی در حس بویایی:
کودکان با بیش حسی بویایی معمولا دارای علائم زیر هستند:
- از بو های مختلف مخصوصا تند و تیز فرار میکنند.
- بد غذا هستند و با بوی غذا حالت تهوع میگیرند.
- از حمام رفتن دوری میکنند، که این دوری ممکن است به علت به دلیل بوی مواد شوینده مثل صابون و شامپو باشد.
کم حسی در حس بویایی:
- کودکان با کم حسی در حس بویایی معمولا اشیای مختلف را به سمت بینی خود برده و آنها را میبویند.
اختلال حسی در حس چشایی
این اختلال معمولا با اختلال حس بویایی همراه است، عدم درک برخی از مزه ها، اجتناب از خوردن برخی خوراکی ها، علاقه شدید به خوردن برخی خوراکی ها، حالات تهوع در مقابل برخی مزه ها.
بیش حسی در حس چشایی:
- کودک حساسیت شدیدی نسبت به مزه های خاص دارد و از خوردن بسیاری از خوراکی ها دوری میکند و شکایت اصلی خانواده بد غذایی کودک است.
- کودکان با این نوع از اختلال پس از اجبار به خوردن خوراکی خاصی دچار حالت تهوع می‌شوند و گاها استفراغ و بالا آوردن را باعث میشود.
- این کودکان با مسواک زدن و رفتن هر شی در دهان دچار مشکل می‌شوند و این مورد نیز جز شکایت های خانواده است.
کم حسی در حس چشایی:
این گروه از کودکان به طور معمول پر خوری، بردن اشیا به داخل دهان، جویدن بیش از حد غذا و نگه داشتن غذا داخل دهان را از خود نشان میدهند.
بیشتر بخوانید: ضعف در دیکته نویسی| علل و مشکلات آن
اختلال در حس شنوایی
اختلال حس شنوایی یکی از اختلالات شایع حسی در کودکان است، کودکان در محیط های پر سر و صدا و شلوغ واکنش های مناسبی ندارند و ممکن است بهم بریزند و یا علاقه بخ صداهای بلند و بردن اشیای صدا دار به سمت گوش را از خود نشان دهند.
این اختلال ارتباط تنگاتنگی با اختلال گفتاری دارد همچنین توجه تمرکز و مشکلات تحصیلی کودک را باعث شود.
علاوه بر آن مشکلات حافظه شنیداری ، اختلال در دیکته نویسی تیز از عوامل موثر بر آن است.
بیش حسی شنیداری:
- کودکان با این اختلال داری علائم زیر هستند.
- از جاهای شلوغ بیزارند.
- از سر و صدای فراری هستند.
- علاقه ای به بلند حرف زدن ندارند.
- معمولا خیلی آرام حرف میزنند.
- از بلند حرف زدن طرف مقابلشان میترسند.
- در کلاس مدرسه دچار سردرگمی هستند.
- معمولا دست ها را روی گوش می‌گذارند و این رفتار به صورت کلیشه ای مشاهده میشود.
کم حسی شنیداری :
علائم این کودکان به شرح ذیل است:
- علاقه به محیط های پر سر و صدا دارند.
- از صدای بلند موزیک لذت می‌برند.
- اشیا را بهم میکوبند و یا به زمین میزنند تا صدا ایجاد کند.
- به طور کلی اشیای صدا دار را دوست دارند.
- وسایل مختلف را به سمت گوش می‌برند تا بیشتر صدا به گوششان برسد.
بیشتر بخوانید: ارزیابی نقص توجه درکودکان و بررسی انواع توجه
اختلال در حس بینایی
حس بینایی نقش مهمی در دریافت اطلاعات از محیط و پردازش آن ها مخصوصا اطلاعات حسی دارد و اختلال در آن موجب اختلال در درک بینایی و مشکلات ناشی از آن میشود.
کودکان با اختلالات حسی بینایی به طور معمول در موارد ذیل دچار نقص می‌شوند.
- مشکل در رو نویسی
- مشکل در درک مطالب کتاب ها
- مشکل در هماهنگی چشم و دست و چشم و پا
- اختلالات تعادلی
- کودک از نقاشی کشیدن و نوشتن فراری است
- پرت کردن اشیا
- بهم ریختن وسایل
درمان اختلال حسی بینایی یکی از اصلی ترین درمان های اختلال یکپارچگی حسی است که اهمیت بسیاری در کودکان با علائم اختلال حسی دارد . مشکلات بینایی همواره خود را در مشکلات تحصیلی، تعادل، ارتباطی و… نشان میدهند.
علائم بیش حسی بینایی :
- کودک از نور زیاد و نور مستقیم خورشید و پرژکتور فراری است.
- به راحتی در محیط هایی با نور زیاد و یا رنگ های متنوع حواسش پرت میشود.
- نگاهش به وسائل نورانی ؛ مدت کوتاهی دارد و سریع چشم برمی‌دارد.
- به سرعت از مانیتور چشم برمی‌دارد.
- همواره چشم خود را با دست میپوشاند.
- سر درد و سرگیجه دارد.
- از اشیای متحرک استقبال نمی‌کند.
علائم کم حسی بینایی:
- علاقه به نور زیاد
- خیره شدن به اشیای متحرک
- ***علاقه شدید به اشیای چرخان مثل ماشین لباسشویی، چرخ ماشین اسباب بازی و …***
- گم کردن خطوط
- گوشه چشمی نگاه کردن
و….
بیشتر بخوانید: تعریف آفازی|علت شناسی گونه ها و روش بهبود آن
حس وستیبولار
همانطور که در مقالات قبل خواندیم حس وستیبولار، حس وضعیت سر در فضا است که گیرنده های آن در گوش وجود دارد.
اختلال این حس باعث اختلال تعادل ، نقص در هماهنگی چشم و دست و مشکلات تحصیلی و … برای کودک است.
کم حسی وستیبولار:
- بی قراری
- علاقه به پریدن
- علاقه به حرکات چرخشی و نگاه کردن به اشیای چرخان
- حرکات کلیشه ای سر
- کوبیدن سر به زمین و دیوار
- جنب و جوش زیاد
و…
بیش حسی وستیبولار:
- ترسو و محتاط بودن کودک.
- ناتوانی در پریدن در سنین مرتبط.
- عبور از موانع و یا فضاهای مثل جوب برای کودک سخت میشود.
- بالا رفتن از پله به سختی انجام میشود.
- از تاب و سایر حالات تعلیق بیزار است.
حس عمقی
حس عمقی نیز حس بسیار مهمی در تمامی حالات کودک است و ارتباط نزدیکی با حس وستیبولار دارد. گیرنده های حس عمقی در مفاصل و عضلات است که وضعیت بدن در فضا را کنترل میکند.
اختلالات حس عمقی باعث نقص تعادل، دست و پا چلفتی بودن کودک، ناتوانی در تنظیم میزان نیروی وارده برای انجام کار ها و موارد دیگر میشود که اهمیت زیادی در عملکرد کودک ایجاد میکند.
اختلال بیش حسی در حس عمقی:
- ترسو بودن در ارتفاع های ایمن
- احتیاط بیش از حد در عبور از موانع و بالا و پایین رفتن از پله
- نیروی کم وارد کردن هنگام انجام فعالیت های مختلف مثلا کم رنگ نویسی و یا کم فشار دادن خمیر بازی
- گوشه گیری و عدم تحرک متناسب با سن
- اجتناب از محیط های تنگ و باریک
- ترس از بسته شدن چشم ها و بهم خوردن تعادل با چشمان بسته
- ترس از آسانسور و بی قراری در اتوموبیل
اختلال کم حسی در حس عمقی:
- شیطنت های زیاد از حد و آرام و قرار نداشتن.
- علاقه به ارتفاع
- پریدن از روی ارتفاع و عدن ترس از این محیط ها
- فشار بیش از حد در فعالیت های مستلزم تنظیم میزان نیرو وارد شده ؛ مثلا فشار بیش از حد حین نوشتن مطالب
- به دنبال رفتن به جاهای تنگ و باریک هستند.
- علاقه به تاب بازی و دیگر بازی هایی که حالت تعلیق دارند.
- دویدن و چرخیدن در محیط های مختلف
بیشتر بخوانید :تعریف پارکینسون، علائم و سن بروز این بیماری
درمان اختلالات حسی
به طور معمول اختلالات حسی به صورت مجموعه ای دیده می‌شوند و احتمالا اختلال در تنها یک حس به تنهایی نمود پیدا نمی‌کند و در بیش از یک حس نمایان‌میشود.
درمان اصلی اختلالات حسی کاردرمانی و گفتاردرمانی میباشد.
برنامه حسی مداوم و بهره گیری از رژیم حسی صحیح که در هر فردی با افراد دیگر کاملا متفاوت است ؛کلید اصلی درمان اختلالات حسی در کودکان است.
ما در مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی افرای ورامین با تیمی مجرب و متخصص در زمینه درمان اختلالات حسی به شما و فرزندانتان تا مرحله درمان کامل اختلالات حسی یاری میرسانیم.
