بهترین بازی برای بازی برای تقویت حافظه شنیداری کودکان چیست؟ حافظه شنیداری یکی از مهارت‌های مهم در رشد زبانی، یادگیری و تمرکز کودکان است که نقش کلیدی در موفقیت تحصیلی آنها ایفا میکند. تقویت این نوع حافظه به کودک کمک میکند تا بتواند بهتر صحبت‌ها را دنبال کند، دستورات را به‌خوبی اجرا کند و درک شنیداری قوی‌تری داشته باشد. یکی از روش‌های مؤثر و جذاب برای تقویت حافظه شنیداری، استفاده از بازیهای هدفمند و خلاقانه است که نه‌تنها باعث یادگیری میشوند، بلکه انگیزه کودک را نیز بالا می‌برند. در این مطلب با چند بازی ساده و کاربردی برای تقویت حافظه شنیداری کودکان آشنا می‌شویم. میتوانید برای درمان به متخصصان گفتار درمانی و کار درمانی و رفتار درمانی در کلینیک افرا مراجعه کنند.
فهرست مطالب
راه های تقویت حافظه شنیداری در کودکان و اهمیت آن
راه های تقویت حافظه شنیداری در کودکان چیست؟ حافظه شنیداری از توانایی های عالی مغز است که سبب میشود آنچه را که شنیده ایم به خاطر بسپاریم و بازیابی کنیم. بدلیل ارتباطی که حافظه شنیداری با رشد مهارت های گفتاری و زبان دارد به این نوع از حافظه، حافظه کلامی نیز میگوییم.
اهمیت حافظه شنیداری
یکی از مهم ترین مهارت های کودک که باید تقویت شود حافظه شنیداری است چرا که ضعف در حافظه شنیداری میتواند عملکرد کودک را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. کودکی که حافظه شنیداری ضعیفی دارد، در اجرای دستورالعمل ها به شدت با مشکل مواجه می شود و درخواست تکرار مجدد دستورها را دارد. وقتی از کودک بخواهید چند وسیله را برایتان بیاورد یا برای خرید به مغازه برود مواردی از آن ها را فراموش میکند.
کلام کودکان نیز متاثر از حافظه ی شنیداری میباشد به طوری که کودکانی که در حافظه شنیداری خود ضعف دارند نمیتوانند جملات طولانی را بیان کنند و در به خاطر آوردن رویدادها و تعریف کردن آنها ضعیف عمل میکنند.این کودکان در برقراری ارتباط کلامی موثر با دیگران ناموفق هستند.
ظرفیت پایین حافظه شنیداری میتواند عملکرد تحصیلی کودک را نیز به شدت تحت تاثیر قرار دهد؛این کودکان در دیکته و نوشتن ضعیف هستند. به عنوان مثال کلمات و حروف را جا می اندازند و نمیتوانند آنچه را که شنیدند به درستی به کاغذ منتقل کنند به همین دلیل این کودکان خیلی زود از درس خسته میشوند و علاقه ای به نوشتن و مدرسه ندارند و اعتماد به نفس آنها نیز پایین می آید بنابراین شما باید سعی کنید در سنین پایین حافظه شنیداری کودک خود را تقویت کنید. تقویت حافظه شنیداری از طریق بازی و تکرار و تمرین برخی فعالیت های مرتبط امکان پذیر می باشد.
همچنین میتوانید با مراجعه به یک کاردرمانگر حاذق مشکل کودک خود را در این زمینه بهبود ببخشید. در ادامه به برخی راهکارها و بازیهای مناسب جهت تقویت حافظه شنیداری میپردازیم.
مقاله پرطرفدار : اختلال یکپارچگی حسی در حواس و علائم و درمان آن
راهکار های تقویت حافظه شنیداری
همانطور که گفتیم حافظه شنیداری یک مهارت بسیار مهم است که باید تقویت کردد.ضعف در حافظه شنیداری ممکن است علت های گوناگون اتفاق بیفتد از جمله نقص توجه، بیش فعالی، اختالالت یادگیری، استرس و سایر بیماری های مغزی.
علت هرچه باشد می توان با انجام یک سری بازیها و تمرینات و رعایت برخی نکات آن را تقویت کرد تا از مشکالت بعدی ناشی از ضعف حافظه جلوگیری شود.یکی از مواردی که برای تقویت حافظه شنیداری باید رعایت شود تغذیه مناسب کودک می باشد. تغذیه به شدت روی عملکرد مغز تاثیرگذار است. همچنین داشتن خواب کافی و انجام فعالیت های بدنی نیز به بهبود حافظه شنیداری کمک شایان میکند.
مقاله پرطرفدار : ارزیابی نقص توجه درکودکان و بررسی انواع توجه
بازیها و تمرینهایی که سبب بهبود حافظه شنیداری کودک میشود را بیان می کنیم:
１) برای کودک خود داستان تعریف کنید
بخواهید بعد از اتمام داستان نام افرادی را که در داستان شنیده است بازگو کند.(میتوانید متناسب با داستان بخواهید نام حیوانها، میوه ها،غذا ها و…را بگوید.)
２) تعداد کلمه به کودک بگویید و بخواهید به همان ترتیب بعد از شما کلمات را تکرار کند.
３) یک جمله را برای کودک شمرده شمرده بخوانید سپس از او بخواهید تا کلمات جمله را بعد از شما تکرار کند.
４ ) چند جمله کوتاه را بر روی کارت بنویسید و آماده کنید سپس از کودک بخواهید جملاتی را که میخوانم فقط اول و آخر آن را بگو.
مثلا شما بگویید : (من هر شب مسواک میزنم.) کودک بگوید : (من _میزنم)
کم کم طول جمله و یا تعداد جملات را بیشتر کنید.
به عنوان مثال شما بگویید: (اگر خوب درس بخوانم موفق میشوم) _ (پرنده زیبا در آسمان پرواز کرد)
کودک بگوید: (اگر_می شوم) و (پرنده ای_پرواز کرد)
５) تعدادی کارت تصاویر اعداد و یا کلمات
کارت ها متناسب با سن کودک اگر می تواند بخواند و اعداد را میشناسد ازکارت کلمه و عدد استفاده کنید را روی میز قرار دهید. سپس نام ۳_۴ کارت را بگویید کودک باید به همان ترتیبی که شنیده روی کارتها بزند ؛کم کم میتوانید تعداد کارتهایی را که نام میبرید بیشتر کنید.
６) تطبیق دادن لیست کلمه ها
یک سری کلمه به کودک بگویید و بخواهید در خاطر خود بسپارد پس از چند ثانیه کلمات جدید را بیان کنید کودک باید تشخیص دهد سری کلمات جدید با کلمات قبلی یکسان است یا خیر و اگر نه چه تغییری کرده است؟
７) بیان کردن کلمات مرتبط
چهار کلمه به کودک بگویید که دوتای آنها با هم ارتباط دارند سپس کودک باید آن دو کلمه را که با هم مرتبط هستند بگوید. به عنوان مثال وقتی چهار کلمه( انار،توپ، خیار، خرس ) را میگویید کودک باید بگوید انار و خیار چرا که هر دو میوه هستند. این ارتباط میتواند از جنبه های مختلف باشد.کم کم تعداد کلمات را باال میبریم .
مقاله پرطرفدار : فلج مغزی، انواع و روش های درمان آن
８) از کودک خود بخواهید دو یا سه دستور را پشت سر هم اجرا کند
به عنوان مثال لیوان رو بذار توی کابینت و در اتاق را باز کن،کودک باید این دستورها را به ترتیب اجرا کند. به مرور تعداد دستورها را بیشتر کرده و به ۴ الی ۵ دستور برسانید.
９) تعدادی کارت تصاویر و خانه سازی های رنگی را جلوی کودک قرار دهید
نام کارت ها را همراه با یک رنگ از خانه سازی ها بگویید مثلا: توپ آبی و مداد قرمز،بعد از آن کودک باید متناسب رنگ هایی که گقتید خانه سازی بردارد و روی آن بگذارد.
10) تشخیص جمله غلط و درست
سه جمله به کودک بگویید و سپس کودک باید بعد از شما بازگو کند کدام جمله غلط و کدام جمله صحیح بود؟و آن جمله ای که غلط بود را به صورت صحیح بازگو کند.
به عنوان مثال سه جمله :
• خورشید روز ها در آسمان است.
• زرافه گردن کوتاهی دارد.
• عدد پنج از ده کم تر است را بگوید حال کودک باید بگوید:
زرافه گردن کوتاهی دارد اشتباه است.
خورشید روز ها در آسمان است درست است.
و عدد پنج از ده کوچکتر است نیز درست است.
سپس جلمه غلط را به صورت صحیح بیان کند.
11) مرتب کردن اعداد
( ۳_۴عدد به کودک بگوید سپس از کودک بخواهید آن اعداد را از کوچک به بزرگ مرتب کند و بگوید.
مثلا شما بگویید: ۱۸_۲۳_۹_۱۲
کودک باید بگوید: ۲۳_۱۸_۱۲_۹
تعداد اعداد و رقم اعداد متناسب با سن و سطح کودک میتواند تغییر کنید.
اگر می خواهید به صورت تخصصی حافظه ی شنیداری و کارکرد های تحت تاثیر این مهارت را تقویت کنید باید از یک کاردرمانگر باتجربه در این زمینه کمک بگیرید. مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی افرا با داشتن کادری مجرب در تمامی حیطه های ذهنی، حسی _حرکتی، اختلال یادگیری، ماساژ، گفتاردرمانی کودکان میتواند به شما در بهبود مهارت های کودک خود کمک کند.
تقویت حافظه شنیداری در املا
غلط‌های املایی مکرر، به‌ویژه در کلماتی که دانش‌آموز آنها را بارها دیده و خوانده است، میتواند ریشه در ضعف حافظه شنیداری داشته باشد. حافظه شنیداری، توانایی مغز در دریافت، پردازش، نگهداری و یادآوری اطلاعاتی است که از طریق گوش دریافت میشود. این مهارت نقشی حیاتی در فرآیند یادگیری املا ایفا میکند؛ زیرا دانش‌آموز باید بتواند صدای معلم را به دقت بشنود، کلمات را در ذهن خود نگه دارد و سپس آنها را به شکل صحیح روی کاغذ بیاورد. ضعف در این حافظه منجر به مشکلاتی نظیر جا انداختن حروف، جایگزینی حروف هم‌صدا (مانند «س»، «ص» و «ث») و ناتوانی در نوشتن کلمات طولانی و پیچیده میشود. خوشبختانه، حافظه شنیداری یک مهارت قابل پرورش است و با تمرین‌های هدفمند می‌توان آن را به طور قابل توجهی تقویت کرد.
در ادامه یک جدول کاربردی شامل بازیها و راه‌های تقویت حافظه شنیداری کودکان با تمرکز بر املا و دیکته‌نویسی ارائه شده است:
| نام بازی / روش | توضیح کاربردی |
|---|---|
| دیکته تصویری | تصویر ساده‌ای به کودک نشان دهید و سپس جملاتی مرتبط با آن بخوانید تا کودک بنویسد. |
| بازی تکرار کلمات | چند کلمه را پشت سر هم بخوانید، کودک باید به ترتیب آنها را تکرار و سپس بنویسد. |
| دیکته از جملات ناقص | جمله‌ای ناقص بخوانید، کودک باید آن را کامل کند و سپس جمله کامل را بنویسد. |
| حافظه شنیداری با کلمات مشابه | چند کلمه شبیه به هم (مثلاً: سبز، سبد، سر) بخوانید و از کودک بخواهید آنها را تشخیص دهد و بنویسد. |
| بازی تلفظ نادرست | یک کلمه را عمداً اشتباه تلفظ کنید؛ کودک باید شکل درست آن را بنویسد. |
| تکرار دیکته با وقفه زمانی | کلمات را با فاصله زمانی بیشتر بخوانید تا کودک مجبور به نگهداری آنها در ذهن شود. |
| دیکته‌ی معکوس | کودک باید واژه‌ها یا جملات ساده را برعکس یا از آخر به اول بنویسد (مثلاً: باد ← داب). |
| داستان‌گویی و دیکته | داستان کوتاهی تعریف کنید و در پایان از کودک بخواهید بخش‌هایی از آن را بنویسد. |
| بازی آهنگ کلمات | کلمات را با آهنگ خاص بخوانید و کودک باید آنها را تشخیص دهد و بنویسد. |
| تمرین با شعر و ترانه | شعر یا ترانه‌ای پخش کنید، سپس از کودک بخواهید بعضی کلمات شنیده‌شده را بنویسد. |
اهمیت حافظه شنیداری در املا
فرآیند نوشتن املا یک فعالیت پیچیده ذهنی است که نیازمند هماهنگی چندین مهارت شناختی است. در این میان، حافظه شنیداری از ارکان اصلی محسوب میشود:
- دریافت و پردازش دقیق صداها: اولین گام در نوشتن املا، شنیدن دقیق کلماتی است که توسط معلم بیان میشود. دانش‌آموز باید بتواند تمام واج‌ها و هجاهای یک کلمه را به درستی تشخیص دهد.
- نگهداری موقت اطلاعات: پس از شنیدن، کلمه یا جمله باید برای مدت کوتاهی در حافظه فعال باقی بماند تا فرصت کافی برای نوشتن آن وجود داشته باشد. ضعف در این بخش باعث میشود دانش‌آموز انتهای کلمات یا جملات را فراموش کند.
- بازیابی و تطبیق با نوشتار: در مرحله آخر، مغز اطلاعات شنیداری ذخیره شده را بازیابی کرده و آن را با شکل نوشتاری متناظر کلمات تطبیق می‌دهد. این فرآیند نیازمند یک حافظه شنیداری قوی و دقیق است.
نشانه‌های ضعف حافظه شنیداری در دانش‌آموزان
شناسایی زودهنگام ضعف حافظه شنیداری میتواند به مداخله به‌موقع و جلوگیری از تشدید مشکلات املایی کمک کند. برخی از نشانه‌های رایج عبارتند از:
- پرسیدن مکرر “چی گفتید؟” یا درخواست تکرار جملات.
- جا انداختن یا اضافه کردن حروف و کلمات در املا.
- اشتباه در نوشتن حروفی که صدای مشابهی دارند (مانند «ز»، «ذ»، «ض» و «ظ»).
- مشکل در به خاطر سپردن و اجرای دستورالعمل‌های چند مرحله‌ای.
- ناتوانی در به یاد آوردن شعر، سرود یا دنباله‌ای از کلمات.
- حواس‌پرتی سریع هنگام گوش دادن به صحبت‌های دیگران.
تست حافظه شنیداری
در ادامه یک نمونه تست حافظه شنیداری برای کودکان آورده شده است. این تست میتواند به صورت بازی و تمرین انجام شود و مناسب سنین ۵ تا ۱۰ سال است.
مرحله ۱: تکرار عددها
به کودک بگویید که فقط گوش دهد و بعد از پایان خواندن، اعداد را به همان ترتیبی که شنیده تکرار کند:
مثال:
شما میگویید: ۳ – ۷
کودک باید بگوید: ۳ – ۷
سپس طول اعداد را بیشتر کنید:
۴ – ۱ – ۶ – ۹
۲ – ۸ – ۳ – ۵ – ۷
مرحله ۲: تکرار واژه‌ها
چند واژه را پشت سر هم بخوانید، کودک باید آنها را به ترتیب بگوید:
مثال:
سیب – مدرسه – ماشین
گل – دریا – کتاب – پنجره
خانه – خورشید – لیوان – دفتر – باغچه
مرحله ۳: تشخیص کلمات مشابه
چند جفت کلمه بخوانید و از کودک بپرسید آیا این دو کلمه شبیه هم بودند یا متفاوت؟
مثال:
سر – سَر
توپ – توت
چتر – دفتر
مرحله ۴: دیکته با وقفه
یک جمله کوتاه بخوانید و بعد از چند ثانیه از کودک بخواهید آن را بنویسد:
مثال:
«سارا به کتابخانه رفت.»
«بابک یک سیب قرمز خرید.»
«ما امروز به پارک می‌رویم.»
راهکارها و تمرین‌های عملی برای تقویت حافظه شنیداری
خوشبختانه راهکارهای متنوع و جذابی برای تقویت این مهارت کلیدی وجود دارد. این تمرین‌ها را می‌توان به سادگی در خانه یا کلاس درس انجام داد:
۱. بازیها و فعالیت‌های سرگرم‌کننده:
- بازی “چی گفتم؟ تکرار کن!”: با یک کلمه شروع کنید و از کودک بخواهید آن را تکرار کند. به تدریج تعداد کلمات را به دو، سه، چهار و بیشتر افزایش دهید. میتوانید این بازی را با اعداد، اسامی میوه‌ها، حیوانات و… نیز انجام دهید.
- داستان‌گویی زنجیره‌ای: یک نفر داستانی را با یک جمله شروع میکند و نفر بعدی باید جمله قبلی را تکرار کرده و جمله جدیدی به آن اضافه کند. این بازی به تقویت توالی شنیداری کمک شایانی میکند.
- بازی “دستورالعمل‌های چند مرحله‌ای”: دستورات ساده و چند مرحله‌ای به کودک بدهید. برای مثال: «لطفاً مداد قرمز را بردار، آن را روی میز بگذار و بعد کتابت را باز کن.» به تدریج پیچیدگی دستورات را افزایش دهید.
- گوش دادن به کتاب‌های صوتی و پادکست: پس از گوش دادن به بخشی از یک داستان یا پادکست، از کودک بخواهید خلاصه‌ای از آنچه شنیده را بازگو کند یا به سوالاتی در مورد محتوا پاسخ دهد.
- شناسایی صداهای محیطی: چشم‌های کودک را ببندید و صداهای مختلفی از محیط اطراف (مانند صدای کلید، ریختن آب، زنگ تلفن) تولید کنید و از او بخواهید صدا را تشخیص دهد.
۲. تمرین‌های متمرکز بر املا:
- املای شمرده و با تأکید: هنگام گفتن املا، کلمات را به صورت شمرده و با تلفظی واضح بیان کنید. بر روی حروفی که دانش‌آموز در آنها مشکل دارد، تأکید بیشتری داشته باشید.
- تکرار و نوشتن کلمات دشوار: کلماتی را که دانش‌آموز در املای آنها مشکل دارد، چندین بار با صدای بلند برای او بخوانید و از او بخواهید پس از هر بار شنیدن، آنها را بنویسد.
- املای ذهنی: یک متن کوتاه را به دانش‌آموز بدهید تا با دقت بخواند. سپس متن را از او بگیرید و بخواهید هر آنچه در ذهن دارد را بنویسد.
- استفاده از کدگذاری رنگی: برای حروفی که صداهای یکسان اما شکل‌های متفاوتی دارند (مانند «ط» و «ت»)، از رنگ‌های مختلف استفاده کنید تا حافظه دیداری نیز به کمک حافظه شنیداری بیاید.
۳. راهکارهای کلی:
- کاهش محرک‌های مزاحم: هنگام انجام تمرین‌ها، محیطی آرام و به دور از سر و صداهای اضافی (مانند صدای تلویزیون) فراهم کنید تا تمرکز کودک افزایش یابد.
- ایجاد ارتباط تصویری: هنگام گفتن یک کلمه، از کودک بخواهید تصویری از آن را در ذهن خود مجسم کند. این کار به تثبیت کلمه در حافظه کمک میکند.
- تشویق و ایجاد انگیزه: پیشرفت‌های کودک را، هرچند کوچک، تشویق کنید. استفاده از بازی و سرگرمی به جای تمرین‌های خشک و خسته‌کننده، انگیزه او را برای یادگیری افزایش می‌دهد.
- مشورت با متخصص: در صورتی که با وجود انجام تمرین‌ها، مشکل ضعف حافظه شنیداری همچنان پابرجا بود، مشورت با یک متخصص گفتاردرمانی یا کاردرمانی توصیه میشود تا علل ریشه‌ای مشکل بررسی و راهکارهای تخصصی ارائه گردد.
تقویت حافظه شنیداری یک فرآیند تدریجی است که نیازمند صبر، تکرار و خلاقیت است. با به کارگیری راهکارهای ارائه شده، میتوانید به فرزند یا دانش‌آموز خود کمک کنید تا با گوش‌های دقیق‌تر و حافظه‌ای قوی‌تر، بر مشکلات املایی خود غلبه کرده و از لذت نوشتن صحیح بهره‌مند شود.
